گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد

کولوسئوم و یا به قولی کلوزیوم یکی از باشکوهترین و عظیمترین آمفی تئاترهای رومی بوده است که شاهد فجیعترین جنایات به شکل کشتار بردگان و مسیحیان بوده است همون عرصه نبردگاه گلادیاتورها در روم باستان که الان هم در شهر روم ایتالیا همچنان پا برجاست .

کولوسئوم در سال ۷۰ بعد از میلاد ساخته شده که نبردهای خونین گلادیاتورها بر سر مرگ و زندگی که یکی از سرگرمیهای روزمره امپراتوران و اشراف روم بوده است در این بنای عظیم برگزار می شده در ای مکان هزاران گلادیاتور کشته شدند.

کولوسئوم سالن آمفی تئاتر با ۵۰ هزار صندلی در رم روزگاری بیش از ۵۰ هزار تماشاچی را در خود جای می داده است.استخوان بندی بنا با کیلومترها راهروهای سرپوشیده وپلکانهای طویل شاهکاری از فنون مهندسی ومعماری در تامین عبور ومرور سهل و بی مانع جمعیتی کثیر به داخل وخارج میدان ورزشی است.
در بنای کولوسئوم هم طاق گهواره ای عادی وهم طاق مختلط یا متقاطع که از تداخل دو طاق گهواره ای با زاویه قائمه تشکیل می یابد به کاررفته است.

کلوسئوم از دو جهت اهمیت داره یکی اینکه اولین کاربردی تفریحی رسمی در تاریخ معماری جهان هست و فقط بخاطر تفریح عموم و نه قشر خاصی از اجتماع ساخته شده و دیگر اینکه آبا و اجداد بتنهای امروز برای اولین بار در این بنا بکار گرفته شد .

بین این دو تا ویژگی یک ارتباطی هم وجود دارد: برای اینکه بتوان عموم مردم رو در یک فضای سر پوشیده جا داد نیاز به تکنولوژیی هست که دهانۀ وسیعی رو پوشش بدهد و تا قبل از این زمان تکنولوژی سقف زنی به اون حد از پیشرفت نرسیده بود که دهانۀ وسیعی رو پوشش بدهد و دست یافتن به ماده ای با مقاومت زیاد این امر رو میسر کرد.

معروفترین آمفی تئاتر دایره وار(بیضی) عظیم تاریخی که تعداد ردیف‌های صندلی آن به تعداد پنجاه هزار ودارای ۸۰ در ورودی است. واژه کلوسئوم به معنی «جایگاه بزرگ» نام دیگر آن آمفی تئاتر فلاویوسی(amphitheaterum flaviusi) است. ساخت کولوسئوم توسط Vespasian (وسپاسین)امپراطور سالهای ۶۹ تا ۷۰ روم پایه گذاری شد، پس از آن پسرش Titus (تیتوس)در سال ۸۰ بعد از میلاد آنرا بنا کرد، که نهایتا توسط Domitian (دومتین)برادر Titus که در سال ۸۱ بر وی غلبه کرد و بر جایگاه امپراطور روم نشست، کامل شد و به پایان رسید. کولوسئوم به عنوان اولین آمفی تئاتر دائمی و ماندگار ساخته شده در روم، در زمین‌های باتلاقی ما بین تپه‌های Esquiline(اسکوئیلین) و Caelian(کائلین) واقع شده بود. در این مجموعه امپراطور روم شاهد فجیع ترین جنایات به شکل کشتار بردگان و مسیحیان بوده‌است نبرد‌های خونین بر سر مرگ و زندگی گلادیاتور‌ها یکی از سرگرمی‌های روزانه امپراطوران و اشرافیان روم بوده‌است قدمت تاریخی و شکوه و جلال این عمارت از یک سو و کارامدی آن برای اجرای نمایش و امکان کنترل جمعیت، از سوی دیگر، باعث شد این سالن یکی از بزرگترین بناهای معماری روم باستان به شمار می‌رفت. پلان این مجموعه به شکل بیضی به قطر‌های ۱۸۸ و ۱۵۶ متر زیر بنای آن حدود ۶ جریب می‌باشد ارتفاع آن تقریبا به اندازه یک ساختمان۱۵ طبقه می‌رسد(حدود۴۸متر) کف صحنه چوبی است و در زیر آن مجموعه‌ای از اتاقها و گذرگاهها برای عبور حیوانات وحشی و سایر تدارکات لازم جهت راه اندازی و اجرای نمایش قرار گرفته‌است. تعداد ۸۰ دیوار به عنوان تکیه گاه برای طاق‌های گنبدی شکل، گذرگاهها، پلکان و ردیف‌های صندلی، روی صحنه قرار گرفته‌است. لبه بیرونی طاق‌های متوالی باعث اتصال طبقات مختلف و پلکان بین آنها به یکدیگر شده‌است. نمای داخلی Coliseum از بالا سه ردیف طاق‌های گنبدی شکل رو در روی ستون‌ها و سر ستون‌ها قرار گرفته‌اند، در ستون‌های طبقه اول سبک معماری دوریک (Doric)، در طبقه دوم سبک ایونیک (Ionic)، و در طبقه سوم سبک قرنتی (Corinthian) که نزدیک به سبک کلاسیک یونان بود، به کار رفته‌است.این بنا به دلیل عبور و مرور آسان جمعیت به داخل و خارج میدان یکی از شاهکار‌های مهندسی است در بالای این سه طبقه اصلی، طبقه زیرشیروانی شامل ستون‌های مستطیل شکل سبک قرنتی قرار دارد، فضای بین ستون‌ها با ۴۰ عدد پنجره کوچک مستطیل شکل پر شده‌است. در قسمت بالا، دیوارکوب‌ها و بندگاههایی وجود دارد که تیرک‌هایی را که سایه بان‌ها به آنها آویزان است، نگه داشته‌اند. در ساخت عمارت با دقت بسیاری از انواع ترکیبات ساختمانی استفاده شده، برای فونداسیون از بتون و برای ستون‌ها و طاق‌ها از سنگ آهک (تراورتن) استفاده شده، در ستون‌های به کار رفته برای دیوار دو طبقه زیرین، از نوعی سنگ متخلخل به نام توفا (Tufa) استفاده شده‌است. برای طبقات فوقانی و اکثر طاق‌ها از آجر بتونی استفاده شده‌است.

نویسنده:هیما گرمیانی