حمام شیخ بهایی
حمام شیخ بهایی - حمامی که تنها با یک شمع گرم می شد- :
حمام شیخ بهایی در شعاع یكصدمتری جنوب گنبد نظام الملك (جنوب مسجد جامع عتیق) در محله «در دست» قرار دارد.
حمام شیخ بهایی مربوط به دوره صفویه است. تاریخ ساخت آن را سال 1065 عنوان می‌كنند كه با مهندسی شیخ بهایی ساخته شده است، سیستم گرمایی این حمام از شاهكارهای مهندسی با استفاده از قوانین فیزیك و شیمی محسوب می‌شود. حمامی که در بین عموم معروف است که با شمع گرم میشده است. و عده‌ای می‌گویند آن شمع با اتم کار می‌کرده است. و نهایت اینکه شایع شده که چون این شمع با اتم کار می‌کرده است انگلیسی‌ها یکی از شمعها را برده‌اند و آن یکی را دست کاری کرده‌اند و بخاطر آن، از کار افتاده است.
در جریان مرمت خانه شیخ بهایی در همان نزدیکی در کف زمین تنپوشه‌های سفالی و چاه‌های مرتبطه و یک لوله آزمایش پیدا شده بود که احتمال می‌دهند مربوط به طراحی حمام باشد. همچنین طبق مطالعاتی که توسط باستان‌شناسان و متخصصین انجام شده است معلوم گردیده که فاضلاب شهر اصفهان توسط لوله‌های جمع آوری فاضلاب وارد خزینه حمام میشده است و طبق محاسبات دقیقی که شیخ بهایی انجام داده بود و با طراحی خاص خزینه، این فاضلاب تبدیل به گاز متان می‌شد که قابل سوختن است. لجن‌های ته نشینی نیز به عنوان کود آلی مورد استفاده قرار می‌گرفت. شیخ بهایی با محاسباتی که انجام داده بود، حجم لجن را برای تولید بیوگاز (تولید گاز از فاضلاب به عنوان بیوگاز نامیده می‌شود که یکی از تخصص‌های مهندسین بهداشت و محیط زیست می‌باشد) مشخص کرده بود و گفته بود که اگر لجن به اندازه‌ای که خود مشخص کرده بود برسد می‌توانید مقدار مشخصی از لجن را به عنوان کود استفاده کنید. برای برداشت این لجن اضافی برنامه دقیقی ترسیم شده بود و در هر زمانی میزان برداشت اهالی هر منطقه‌ای مشخص بود.
گاز تولید شده توسط فاضلاب بوسیله شعله‌هایی که تعبیه شده بود مخزن آب حمام را گرم می‌کرد. پس از گذشت چندین سال و ضعف حکومت آن زمان که پایتخت ایران، اصفهان بود کشاورزان بدون برنامه و خارج از نوبت از این لجن‌ها برداشت نمودند تا به عنوان کود استفاده نمایند و بدین جهت بود که این شعله‌ها خاموش شدند.
در کشورهای اروپایی و آمریکا از این سیستم (بیو گاز) به عنوان بازیافت فاضلاب و تهیه سوخت استفاده می‌شود ولی متاسفانه در ایران کاربرد زیادی ندارد و آنطور که شنیده شده است در حصارک کرج از این سیستم جهت روشنایی و گرمایش و وسیله پخت و پز استفاده می‌شود.
__________________حمام شیخ بهایی در شعاع یكصدمتری جنوب گنبد نظام الملك (جنوب مسجد جامع عتیق) در محله «در دست» قرار دارد.
حمام شیخ بهایی مربوط به دوره صفویه است. تاریخ ساخت آن را سال 1065 عنوان می‌كنند كه با مهندسی شیخ بهایی ساخته شده است، سیستم گرمایی این حمام از شاهكارهای مهندسی با استفاده از قوانین فیزیك و شیمی محسوب می‌شود. حمامی که در بین عموم معروف است که با شمع گرم میشده است. و عده‌ای می‌گویند آن شمع با اتم کار می‌کرده است. و نهایت اینکه شایع شده که چون این شمع با اتم کار می‌کرده است انگلیسی‌ها یکی از شمعها را برده‌اند و آن یکی را دست کاری کرده‌اند و بخاطر آن، از کار افتاده است.
آب
این حمام با سیستم "دم و گاز" یعنی از گاز متان فاضلاب مسجد جامع و چكیدن
روغن عصارخانه شیخ بهایی كه در مجاورت حمام قرار دارد روشن میشده است.
عصارخانه محلی برای تهیه روغن از دانه‌های روغن بوده است) این حمام با
استفاده از این سیستم پیچیده مهندسی به مدت طولانی تنها با یك شمع روشن
میشده است.این حمام از نظر معماری مانند سایر حمام‌های دوره صفویه دارای
ویژگی‌های آن دوران است.
تنها
نظریه قابل قبول و شاید پذیرفته شده‌ای که هم اکنون وجود دارد این است که
یک سیستم سفالینه لوله کشی زیرزمینی حدفاصل آبریزگاه مسجد جامع و این حمام
وجود داشته که با روش مکش طبیعی گاز‌هایی چون متان و اکسید‌های گوگردی به
مشعل خزینه حمام هدایت میشده و به عنوان منبع گرما در مشعل می‌سوخته و یا
اینکه مستقیما این گازها را از مواد زاید دفع شده در خود حمام جمع آوری
می‌کردند و مورد استفاده قرار می‌دادند.
در جریان مرمت خانه شیخ بهایی در همان نزدیکی در کف زمین تنپوشه‌های سفالی و چاه‌های مرتبطه و یک لوله آزمایش پیدا شده بود که احتمال می‌دهند مربوط به طراحی حمام باشد. همچنین طبق مطالعاتی که توسط باستان‌شناسان و متخصصین انجام شده است معلوم گردیده که فاضلاب شهر اصفهان توسط لوله‌های جمع آوری فاضلاب وارد خزینه حمام میشده است و طبق محاسبات دقیقی که شیخ بهایی انجام داده بود و با طراحی خاص خزینه، این فاضلاب تبدیل به گاز متان می‌شد که قابل سوختن است. لجن‌های ته نشینی نیز به عنوان کود آلی مورد استفاده قرار می‌گرفت. شیخ بهایی با محاسباتی که انجام داده بود، حجم لجن را برای تولید بیوگاز (تولید گاز از فاضلاب به عنوان بیوگاز نامیده می‌شود که یکی از تخصص‌های مهندسین بهداشت و محیط زیست می‌باشد) مشخص کرده بود و گفته بود که اگر لجن به اندازه‌ای که خود مشخص کرده بود برسد می‌توانید مقدار مشخصی از لجن را به عنوان کود استفاده کنید. برای برداشت این لجن اضافی برنامه دقیقی ترسیم شده بود و در هر زمانی میزان برداشت اهالی هر منطقه‌ای مشخص بود.
گاز تولید شده توسط فاضلاب بوسیله شعله‌هایی که تعبیه شده بود مخزن آب حمام را گرم می‌کرد. پس از گذشت چندین سال و ضعف حکومت آن زمان که پایتخت ایران، اصفهان بود کشاورزان بدون برنامه و خارج از نوبت از این لجن‌ها برداشت نمودند تا به عنوان کود استفاده نمایند و بدین جهت بود که این شعله‌ها خاموش شدند.
در کشورهای اروپایی و آمریکا از این سیستم (بیو گاز) به عنوان بازیافت فاضلاب و تهیه سوخت استفاده می‌شود ولی متاسفانه در ایران کاربرد زیادی ندارد و آنطور که شنیده شده است در حصارک کرج از این سیستم جهت روشنایی و گرمایش و وسیله پخت و پز استفاده می‌شود.
حمام
شیخ بهایی بنایی عمومی بوده كه به مرور در تصرف اشخاص درآمده و گفته
می‌شود زمانی حتی كارگر حمام نیز ادعایی از حمام داشته است.در حال حاضر تا
پیش از تملك نزدیك به 30 نفر ادعای سرقفلی و مالكیت این اثر را داشتند.
متاسفانه تا مدتی پیش این حمام به زباله دانی و محل تجمع افراد معتاد
تبدیل شده بود.
اینم عکساش
نویسنده:هیما گرمیانی
