همه چیز درباره آب انبار
همه چیز درباره ی آب انبارآب انبار :
آب انبار ( امبار) در سراسر راه هاي ايران و در شهرهاي اين سرزمين به تعداد بسيار ديه مي شود و برخي از آنها كه در شهرهاي خشك و كم آب ساخته شده خود اثري بسيار زيبا و از لحاظ معماري شايان توجه است.
اصولا در ايران پيدا كردن آب به خصوص آب خنك ،هميشه مساله بوده است. از معماري عناصر ديگري مثل چاه آب سرد اطلاعاتي در دست نداريم ،فقط اين موضوع روشن است كه چاه را در زمستان ژر از برف كرده و در تابستا از آن استفاده مي كرده اند.
سابقه ي ساخت آب انبار در ايران بسيار طولاني است و هنوز آب انبارهايي از قرن ششم و هفتم هجري به جاي مكانده است. در برخي از نقاط ايران مثل جنوب كشور كلا مي بايست از داشتن آب خنك صرف نظر كرد.در آ» نواحي از بركه استفاده مي كنند.
آب انبار از قسمت هاي مختلفي ساخته شده است :
نخست تنوره يا خزينه كه براي مسائل ايستايي 0جلوگيري از فشارهايي كه آب بر بدنه مي آورد) در داخل زمين قرار مي گيرد
دوم راهي براي وارد شدن به آب انبار در قسمتي كه شير داشته است(پاشير)
سوم بادگير يا خيشخان
براي
آب انداختن آب انبار ها ،معمولا آب را از كوهستان و از راه هاي دور مي
آوردند و آن را توسط حوضچه هاي شني تصفيه كرده و به مخزن هدايت مي كردند.
همچنين خيلي دقت داشتند كه خزانه پاك باشد. مخزن ،زير آبي جهت تخله لجن
ها داشته است و انجام آن كار خيلي مشكلي بوده و معمولا از چند نفر پهلوان
كمك مي گرفتند. آنها براي تميز كردن و وارد شدن به مخزن ،لباس كركي مي
پوشيدند و لجن ها را با طناب و چرخچاه از يكي از روزن هاي تعبيه شده تخليه
مي كردند.
براي آنكه اب داخل مخزن نگندد چند بار آهك و نمك داخل آن مي ريختند. بدين ترتيب روي آن لاه اي بسته شده و اگر پرده روي آن پاره مي شد ،آب مي گنديد و غير قابل استفاده مي شد.
البته در همه جا شكل آب انبار به اين صورت نيست ، مثلا در تايباد و جام در شرق خراسان آب انبار ها به صورت ديگري ساخته شده اند ؛ اولا راهرو و پله ي خارجي ندارند و آب را در مخزني پله پله ريخته و از كنار آن ،از روي پله آب بر ميداشتند.
به طور قطع اين تجربه براي محل مناسب بوده است.
خزانه ي برخي از آب انبار ها بسيار بزرگ است مثل آب انبار حاج آقا علي در كرمان كه زير كاروانسراي آن تماما خالي است و خزانه آب انبار قرار دارد.
در آب انبار وزير يا ميرزا مقيم در دروازه اصفهان به كااشان از دوره صفويه نيز خزانه آن زير تمام مسجد را گرفته است. همچنين چهار بادگير بزرگ دارد و آب آن در تابتان بسيار خنك است. پس از اين موضوع مي توان نتيجه گرفت وجود بادگير در آب انبار براي خنك تر نگه داشتن آب درون آن به خصوص در تابستان هاست . وجود چهار بادگير در آب انبار معتمد لار نيز گواهي بر اين مسئله است.
براي آنكه اب داخل مخزن نگندد چند بار آهك و نمك داخل آن مي ريختند. بدين ترتيب روي آن لاه اي بسته شده و اگر پرده روي آن پاره مي شد ،آب مي گنديد و غير قابل استفاده مي شد.
البته در همه جا شكل آب انبار به اين صورت نيست ، مثلا در تايباد و جام در شرق خراسان آب انبار ها به صورت ديگري ساخته شده اند ؛ اولا راهرو و پله ي خارجي ندارند و آب را در مخزني پله پله ريخته و از كنار آن ،از روي پله آب بر ميداشتند.
به طور قطع اين تجربه براي محل مناسب بوده است.
خزانه ي برخي از آب انبار ها بسيار بزرگ است مثل آب انبار حاج آقا علي در كرمان كه زير كاروانسراي آن تماما خالي است و خزانه آب انبار قرار دارد.
در آب انبار وزير يا ميرزا مقيم در دروازه اصفهان به كااشان از دوره صفويه نيز خزانه آن زير تمام مسجد را گرفته است. همچنين چهار بادگير بزرگ دارد و آب آن در تابتان بسيار خنك است. پس از اين موضوع مي توان نتيجه گرفت وجود بادگير در آب انبار براي خنك تر نگه داشتن آب درون آن به خصوص در تابستان هاست . وجود چهار بادگير در آب انبار معتمد لار نيز گواهي بر اين مسئله است.
تعداد
بادگبرها رد آب انبار از يك تا شش عدد در تغيير است. در برخي جاها آب
انبار بادگير نداشته و به جاي آن خيشخان دارد. در برخي نقاط با بهره گيري
از بادگير ،آب داخل مخزن به قدري خنك مي شود كه تحمل سردي آن براي دندان
مشكل است.
نيارش آب انبار يككي ديگر از مسائل مهم آب انبارها مي باشد. براي ايجاد فشار يكنواخت بر بدنه ي آب انبار ،معمولا شكل تنوره يا منبع آب به صورت استوانه اي ساخته شده است. براي مقاوم نمودن كف آب انبار و جلوگيري از تغيير شكل در كف آن لايه اي از سرب مي ريختند.
در ساخت آب انبار دو نوع آجر به كار مي رفته و از ملات هاي شفته و ساروج استفاده مي كردند كه ر مجموع چيز محككمي را مي ساخته است. آجر خام و پخته و اين ملات براي قسمت پشت بدنه بوه و براي بدنه آب انبار آجر خاصي به رنگ ليمويي به نام آجر آب انباري داشتند كه فقط مخصوص آب انبار بوده است.
علاوه بر انتخاب شكل دايره براي منبع منبع آب انبار ، نوع مربع و مستطيل آن را نيز داريم .
علاوه بر آب انبار هاي درون شهري آب انبارهاي برون شهري نيز ساخته شه اند.
آب انبارها در لنگرگاه ها يا منزل گاه ها قرار داشته و ساختمان آن شامل مخزني گود و پله پله بوده كه روي آن پوشيده شده و آب آن از آب باران تهيه مي شه است.(نمونه هاي مختلف ان در خراسان يافت مي شود)
نویسنده : نادیا گلولانی
نيارش آب انبار يككي ديگر از مسائل مهم آب انبارها مي باشد. براي ايجاد فشار يكنواخت بر بدنه ي آب انبار ،معمولا شكل تنوره يا منبع آب به صورت استوانه اي ساخته شده است. براي مقاوم نمودن كف آب انبار و جلوگيري از تغيير شكل در كف آن لايه اي از سرب مي ريختند.
در ساخت آب انبار دو نوع آجر به كار مي رفته و از ملات هاي شفته و ساروج استفاده مي كردند كه ر مجموع چيز محككمي را مي ساخته است. آجر خام و پخته و اين ملات براي قسمت پشت بدنه بوه و براي بدنه آب انبار آجر خاصي به رنگ ليمويي به نام آجر آب انباري داشتند كه فقط مخصوص آب انبار بوده است.
علاوه بر انتخاب شكل دايره براي منبع منبع آب انبار ، نوع مربع و مستطيل آن را نيز داريم .
علاوه بر آب انبار هاي درون شهري آب انبارهاي برون شهري نيز ساخته شه اند.
آب انبارها در لنگرگاه ها يا منزل گاه ها قرار داشته و ساختمان آن شامل مخزني گود و پله پله بوده كه روي آن پوشيده شده و آب آن از آب باران تهيه مي شه است.(نمونه هاي مختلف ان در خراسان يافت مي شود)
نویسنده : نادیا گلولانی
